Uitgelicht » Het passe-partout

Het passe-partout

Hoe snijd je een passe-partout en hoe lijst je in?

zwart passe-partoutkarton met witte kern

Wie iets wil inlijsten doet er verstandig aan het werk in een passe-partout te zetten.
Waarom? Het passe-partout gebruik je niet alleen omdat het mooi staat. De belangrijkste reden voor een passe-partout is dat het werk los van de glasplaat komt te hangen. Zo kan er lucht circuleren en wordt het werk bij veranderingen van temperatuur of luchtvochtigheid niet aangetast.  Bijna iedereen heeft wel eens een oude foto uit een lijst gehaald die tegen het glas aanzat. Deze was aan het verkleuren of soms aan het verbrokkelen. Het passe-partout voorkomt dat.

Passe-partoutkarton
Er zijn verschillende soorten passe-partoutkarton in verschillende diktes en verschillende kleuren. Belangrijk is dat je karton door en door zuurvrij is. Museumkarton is het mooiste karton. Bij een karton wat ook aan de binnenzijde zuurvrij is verkleurd de snijrand niet. De meeste goedkopere kant- en klare passe-partouts hebben geen zuurvrije kern. Uiteindelijk krijg je dan bij het uitgesneden deel een bruine rand. Zonde van het werk wat je maakte. Wil je een gekleurd passe-partout, koop dan een vel waarvan ook de kern (binnenkant) zuurvrij is.
Wie liever zelf zijn passe-partout snijdt heeft de keuze uit passe-partoutsnijders welke via een profiel in een liniaal worden geleid of snijders die je tegen een liniaal moet aandrukken. Dat laatste raad ik af.

Passe-partoutsnijder
De snijders die met liniaal worden geleverd (Maped of Logan) hebben nokjes of profieltjes waarmee ze in een groef van de liniaal schuiven. Dat zorgt voor een goede geleiding en daarmee is de kans van scheef snijden of verschuiven klein. Hoe langer de liniaal hoe minder kans op verschuiven. Een goede snijliniaal moet aan de onderzijde antisliprubber hebben. Aan een kant staan de centimeters en millimeters aangegeven. Aan de andere kant zit in de liniaal een stalen inlegstrip. Langs deze zijde snijd je met een scherp mesje je karton op maat.  Deze rand voorkomt dat je met het mes de zachte aluminiumzijde waar de centimeters en millimeters op staan beschadigt . Kijk maar eens op het atelier naar de twee lange aluminium linialen. Hoewel bij beiden een stalen inlegstrip zit is bij één liniaal de maatvoering nauwelijks meer leesbaar. Die is weggesneden.

Ondergrond
Met een passe-partoutsnijder snij je door het karton heen. Je moet je tafel dus beschermen. In de handel zijn snijmatten maar die zijn ongeschikt voor het snijden met een schuin mes.  Je snijdt die mat zo kapot. Onder mijn passe-partoutkarton leg ik altijd een dikke  plaat grijsboard. Die geeft het beste resultaat en is goedkoop.

Snijden

  • Teken de gewenste afmeting van de uitsnede aan de achterkant van het passe-partoutkarton af. Teken en snij nooit aan de voorkant, want passe-partoutkarton is zeer kwetsbaar. Gegumde potloodlijnen en schuivende snijders blijven onherroepelijk zichtbaar! Zorg bij het bepalen van de uitsnede dat het karton minimaal 1 centimeter over de rand van de tekening valt. Ik kies er zelf nooit voor de onderzijde van het passe-partout groter te maken dan de bovenzijde. Over het algemeen hangt het hart van een werk op 150 cm (museaal hangen) en is het niet nodig de onderzijde wat groter te houden. Ik vind het ook niet mooi maar dat is smaak.
  • Leg de liniaal volgens de gebruiksaanwijzing op de getekende lijn. Plaats de passe-partoutsnijder in de groef van de liniaal en maak de eerste snede. Snij naar je toe of van je af, afhankelijk van het soort snijder dat je gebruikt. Nooit horizontaal voor je langs snijden, je hebt dan minder controle over de kracht die je uitoefent. Snij gelijkmatig naar de overkant. Zolang de liniaal niet verschuift kunt je net zo vaak snijden als noodzakelijk is. Telkens een beetje dieper totdat u door het karton heen bent. Als de eerste snede is gelukt, draai je het karton een kwartslag en snij je de volgende zijde.
  • Mesjes worden snel bot. Ik vervang mijn mesjes bij grote passe-partouts (70/90 cm) om de twee zijden. (je kunt de mesjes aan twee zijden gebruiken)
  • Op de mesjes zit wat olie. Voor je in het dure karton snijdt altijd eerst je mes in het grijboard schoon snijden.

 

Passe-partoutsnijder 45 graden en P 90 zuurvrije tape.

In passe-partout zetten

Een werk in passe-partout zetten is een handigheidje. Belangrijk is dat het werk alleen aan de bovenzijde wordt vastgezet. Zou het werk op meerdere plaatsen worden vastgezet en de luchtvochtigheid verandert wat dan kan het werk wel iets uitrekken maar niet meer krimpen en gaat het bobbelen in het passe-partout.

  • Gebruik zuurvrije tape, bijvoorbeeld P90 van Neschen
  • Zet links en rechts aan de bovenzijde van je werk twee stukjes van die tape
  • Leg het werk met de beeldzijde naar boven op tafel
  • Leg het passe-partout erop en druk het stevig aan
  • Draai het passe-partout om en zet de bovenkant vast met een reep zuurvrije tape.

 

Mocht je werk hebben wat al aan het bobbelen is dan kan je er of repen zuurvrij karton tegen aan zetten of het werk spannen in het passe-partout.
Spannen in het passe-partout vergt veel vaardigheid. Je zet het werk eerst met zuurvrije tape aan de bovenzijde vast (zie boven). Daarna maakt de achterzijde van het werk vochtig (niet nat!).  Zorg ervoor dat er geen water op de voorzijde van het passe-partout komt. Daarna neem je tape waar je aquarelpapier mee vastzet en span je het werk in het passe-partout. Direct in de lijst zetten want anders trekt het passe-partout krom. In de lijst laten drogen. Dit is wel vakwerk.

Wil je absoluut geen passe-partout om je werk snijdt dan 4 dunne reepjes zuurvrij karton die je in je lijst kunt leggen. Dan komt het werk niet tegen het glas aan.

Lijsten en glas
Welke lijst je gebruikt heeft met smaak te maken. Een lijst met verwisselbare achterwand (een backloader) is ideaal als je af en toe van werkstuk wilt veranderen. Over glas kan ik wel iets zeggen. Voor lijsten worden verschillende soorten glas en een polystyreen plaat verkocht. Het polystyreen heeft als voordeel dat het weinig weegt. Echt mooi is het niet en het beschadigt ontzettend snel. Ik beperk mij tot het glas.

  • Helder glas
  • Eenzijdig ontspiegeld glas
  • UV-werend glas
  • Museumglas.

Museumglas is mooi maar 3 keer zo duur als een gewone heldere glasplaat. Het UV-werende glas heeft als nadeel dat over het werk een iets groene gloed komt. Het eenzijdige ontspiegelde glas zorgt er voor dat reflecties van de zon iets minder worden. Het werk wordt wel iets matter. Ik kies altijd voor een gewone heldere glasplaat.

Zuurvrij achterkarton
Als laatste. Leg altijd een zuurvrij vel tussen je werk en het hout van de achterkant van de lijst.  Die vellen koop je bij een winkel waar je ook je lijsten koopt. Ze zijn niet duur en voorkomt dat het loog van het hout in het papier trekt.