Ineke van Dijk, haar aquarel, compositie, Gulden Snede en de Regel van Derden.
Ineke van Dijk maakte onderstaande prachtige aquarel. Het is een hele blonde, lichte aquarel. Met weinig kleur weet zij een treffend beeld op te roepen. Het wit van de is, door weinig kleurgebruik mooi wit gebleven. De magnolia’s op de achtergrond zijn wat minder nadrukkelijk geschilderd waardoor zij een achtergrondfunctie kregen.
Naast kleur speelt compositie een belangrijke rol. Ineke maakte gebruik van de driehoekscompositie. Een opbouw waarbij het beeld in een denkbeeldige driehoek op het papier of doek te vangen is. Deze compositie levert over het algemeen een rustig beeld op.
Een goed overzicht van verschillende composities die in een schilderij gebruikt kunnen worden vindt u op deze pagina.
In het werk past Ineke van Dijk ook een aantal principes van de Regel van Derden toe. Het uitleggen van deze Regel van Derden en Gulden Snede is moeilijk. Ik ga het proberen.
De compositie, Gulden Snede en Regel van Derden.
Kort door de bocht kan je zeggen dat de Regel van Derden een vereenvoudigde versie van de Gulden Snede is. Als ik op het atelier over de Gulden Snede praat bedoel ik meestal de Regel van Derden.
Eerst een stukje theorie:
De Gulden Snede, ook wel de goddelijke verhouding (sectio divina) genoemd, wordt door kunstenaars, wetenschappers en filosofen gezien als de ideale verhouding. In de afgelopen duizenden jaren is de Gulden Snede talloze malen opnieuw gevonden en beschreven. In zijn boek “Elementen” beschreef de Griekse wiskundige Euclides de Gulden Snede als volgt: ‘Een recht lijnstuk wordt verdeeld in een uiterste en een middelste reden indien het gehele lijnstuk tot het grotere deel staat zoals het grotere deel tot het kleinere.’ Anders gezegd: De Gulden Snede is de verdeling van een lijnstuk in twee delen in een speciale verhouding, waarbij het grootste van de twee delen zich tot het kleinste verhoudt, zoals het gehele lijnstuk zich verhoudt tot de grootste. Zo, wellicht eerst een kop koffie, hierna wordt het makkelijker
In de wiskunde is De Gulden Snede een verhouding die wordt aangegeven met de Griekse letter phi: φ. Als je de verhouding uittekent in een rechthoek (zie afbeelding hieronder ) dan is de verhouding tussen AB en BC hetzelfde als de verhouding tussen BC en AC. In getallen staat φ gelijk aan (1+√5)/2 en is dus ongeveer 1.61803. De Gulden Snede is dus 1:1.61803. In de praktijk van het atelier zou dat dus een paneel van 10 cm bij 16,2 cm worden of een afgeleide daarvan.
Ga je verder tekenen met deze verhoudingen dan krijg je het volgende beeld:
Het hele vlak kent de verhouding 1 : 1,618, de onderverdeling, groene vlak is: 1:1 en in het roze en blauwe vlak zie je de weer verhouding 1 ; 1,618 terugkomen. In de Mona Lisa is de Gulden Snede volledig doorgerekend.
De vraag is of wij als schilders hier iets aan hebben. Ja en nee. De rekenaars onder ons kunnen nu de Gulden Snede gaan berekenen (in mijn eigen, abstracte werk doe ik dit soms ), voor de niet rekenaars onder ons wordt opeens duidelijk waarom de schilders uit de Renaissance niet op die doeken in standaard formaten werkten. Dat had dus te maken met die Gulden Snede. Die is op de standaard formaat doeken niet uit te rekenen. Op ateliers werd dus gerekend, de Gulden Snede ( in alle varianten) was op basis van de compositie. Een mooie uitleg met voorbeelden vindt u hier.
Na de Renaissance werd de Gulden Snede minder populair. Emotie, beweging en dynamiek werden belangrijker dan evenwicht. Sterker zelfs, bij emotie kan het toepassen van de Gulden Snede hinderlijk zijn.
Wie wel evenwicht in wijn werk wil hebben kan zijn toevlucht nemen tot de Regel van Derden. Tijdens mijn lessen noem ik dit altijd Gulden Snede, dat klopt dus niet. De eenvoudigste manier is om je vlak opdelen in 9 gelijke vlakken. Daarbinnen zet je de compositie neer. Op mijn PC paste ik de Regel van Derden toe op het werk van Ineke. Dan valt op dat de lampetkan precies in een lijn die op 1/3e van de zijkant staat staat. Dat zie je ook gebeuren in het glas. De middellijn van de ovaal staat op zo’n “derdelijn”. Dit soort relatief eenvoudige hulpmiddelen zorgen voor evenwicht in je werk.
