Algemeen
Aquarelverf, wat zijn de basiskleuren? Welke kleuren zijn de dekkend en transparant? Welke kleuren granuleren? Welk aquarelpapier kan ik het best gebruiken? In dit bericht worden al deze onderwerpen behandeld.

Aquarelverf is een in water oplosbare verf.  Het is te koop in tubes en napjes. De napjes zijn ideaal voor onderweg en voorstudies. Voor grotere projecten kies ik voor tubes. De verf is onderverdeeld in 4 groepen; van transparant tot en met dekkend.  Bij sommige merken wordt dit op de tube aangegeven door middel van een open vierkant (transparant), een open vierkant met een diagonale streep (half transparant), een vierkant met een diagonale streep met een zwart deel (half dekkend) en een zwart vierkant (dekkend)

Omdat niet alle merken dit doen heb ik aan het eind van dit bericht heb ik een overzicht van transparante, half-transparante, half-dekkende en dekkende kleuren gemaakt. Ik ben daarbij uitgegaan van de aquarelverf van Winsor & Newton. In de kleurkaarten (zie onderaan) kunnen de kleuren van Talens en Winsor&Newton worden vergeleken. Talens geeft haar kleuren andere namen. Hue op de tube betekent dat het niet de zuivere maar een samengestelde kleur is. Daar is verder niets mis mee.

De onderverdeling is van belang om te kennen omdat het is niet zinvol om een dekkende verf over een transparante toon heen te schilderen. Je sluit het grootste deel van de onderliggende kleur dan af.  Transparant over transparant werkt prachtig. Zo geeft een transparant geel over een (droge) transparant blauw een groen.

De basiskleuren
Als basispalet kunt u de volgende kleuren gebruiken:

• Cadmium rood
• Alizarine Crimson
• Cerulean blauw
• Ultramarijn blauw
• Cadmium Geel
• Citroen geel
• Veridian groen
• Gebrande omber
• Rauwe Sienna
• Gebrande Sienna

Goede aanvullingen op dit palet zijn:

Gelen
Gele oker

Roden
Scarlet Lake (Vermiljoen rood bij Talens)

Blauwen
Winsor Blue (Green Shade)
Cobalt blauw
Pruisisch blauw

Groenen
Groende aarde

Aardkleuren
Rauwe Omber
van Dyck bruin

Grijzen
Paynes Grijs
Davy’s grijs

Violet
Caput mortuum violet

Zwart
Neutraaltint

Lichtechtheid en helderheid
Bij de van Gogh serie tref je ook het + teken aan. Elke + betekent dat de verf, onder museale omstandigheden, 20 jaar gegarandeerd lichtecht is. Verkleuring van een aquarel voorkom je door hem niet in de felle zon te hangen.

Het wit van het papier zorgt voor de helderheid. Schilder een aquarel dus niet helemaal dicht of dekkend, hij verliest zijn helderheid.  Het is goed om te weten dat ook de dekkende kleuren, met uitzondering van de Napels gelen en Chroomoxidegroen, dun opgezet een doorschijnend karakter kunnen hebben.

Als aquarelverf opdroogt valt het werk meestal tegen, het is te zwakjes. Daar is een natuurkundige oorzaak voor. Water staat bolvormig op een plat oppervlakte. Is de verf nog nat dan is het oppervlakte wat licht uitstraalt groot, Is de verf droog dan is het oppervlakte alleen het platte papier en dus klein geworden. Een kleurverlies van 3/5 deel is voor een eerste laag niet vreemd. Gebruik dus meer verf dan je denkt nodig te hebben en gebruik alsjeblieft goede verf. Goedkope verf bestaat voor het grootste deel uit vulstof, krijt, en voor een heel klein deel uit pigmenten. Merken als Maries zijn zelfs voor studies volstrekt ongeschikt.

Welke  verf?
Talens maakt goede verf, de Rembrandt serie is de professionele kwaliteit, de van Gogh serie is een goede studiekwaliteit. Winsor&Newton, Lucas en Oud-Hollandse zijn stuk voor stuk goede verven. Cotman is de studiekwaliteit van Winsor&Newton, de van Gogh-serie vind ik beter. De Oud-Hollandse (Scheveningen) verf is prachtige verf maar niet altijd goed met andere merken te mengen.

Granuleren en Flocculatie
Sommige pigmenten vertonen bijzondere eigenschappen:

• Granulatie (korreling) : de pigmentdeeltjes zetten zich op het papier af als een vlekkerige toon, voorbeelden hiervan zijn Mangaanblauw, Ultramarijn blauw donker en Rauwe Sienna.
• Flocculatie : pigmentdeeltjes trekken naar elkaar toe wat hetzelfde effect geeft als granulatie, voorbeelden hiervan zijn : Viridian groen licht en donker, Groene Aarde en Rauwe Omber.

Schilderen met gedestilleerd vermindert het effect enigszins.

Arabische gom
Toevoeging van Arabische gom maakt de verf transparanter en verhoogt de glans. De verf verdunt met Arabische gom vloeit iets minder uit dan met water verdunde verf. De gom is met water te vermengen.

Maskeervloeistof
Een vloeistof met rubber latex en pigment. Er zijn permanente en verwijderbare maskeervloeistoffen. De maskeervloeistof van Talens is goed verwijderbaar en heeft daarom mijn voorkeur. Aanbrengen met een penseel die u eerst even door wat afwasmiddel haalt. De vloeistof kleeft dan niet aan de haren van uw penseel waardoor deze makkelijk schoon te maken is. Laat maskeervloeistof geen weken zitten (één a twee weken is bij Talens geen probleem). Afhalen met een schoon kneedgom als verf en papier goed droog zijn.

Ossegal
Door ossegal aan de verf toe te voegen vloeit de verf iets beter. Het is uitstekend te gebruiken om bij sterk gelijmde papieren de oppervlaktespanning te verminderen.

Soorten aquarelpapier

• Gesatineerd, H.P.(hot pressed), grain satiné (G.S), liscia en grana satinata geven aan dat het papier een gladde oppervlaktestruktuur heeft. Als ezelsbruggetje, denk aan heet strijken, dan wordt iets ook glad.
• Fijngekornd, C.P.Not (Cold pressed/Not hot pressed), grain fin (G.F) en grana fina duidt op een enigszins ruw oppervlak.
• Grofgekornd, rough, grain torchon(G.T) en grana grossa geven een ruwe structuur aan.

De gladde papieren nemen minder water op en zijn daarom geschikter voor fijn werk. Hoe meer grams het papier hoe dikker. Dikker papier (300 grams) kan meer water opnemen dan dun papier en zal bij het schilderen niet of nauwelijks gaan bobbelen. Voorwaarde is wel dat je het papier zelf hebt gespannen. De blokken voorgespannen papier zijn geweldig voor onderweg maar ze zijn niet vooraf natgemaakt. Schilder je op zo’n blok met veel water dan zal het papier tijdens het schilderen gaan werken. Eenmaal draag is het weer recht. De voorkeur verdienen lossen vellen die je zelf spant.

Aquarelpapier spannen
Wie natter schildert zal zijn papier altijd moeten spannen, het gaat anders tijdens het schilderen te veel bobbelen en droogt ook niet recht op. Je kan blokken aquarelpapier kopen. Die zijn aan vier kanten verlijmd maar zijn niet natgemaakt en gespannen.  Tijdens het schilderen zal dit papier dus altijd bobbelen. Ik geef de voorkeur aan losse vellen.
Ik span papier op een multiplex plaat, 3 laags, minimaal1 cm dik dus. Omdat in hout een zloog zit behandel ik de plaat met een dunne laag botenlak. Om te spannen leg ik het papier in een bak water. Ik gebruik daarvoor een lekbak voor de wasmachine. Ik laat het lang liggen, wel een paar uur. Daarna leg ik het papier tussen een handdoek en als het ergste vocht eraf is span ik het met bruin gomtape (6 cm breed) op de plaat. Doe dit in een zo koud mogelijke ruimte of leg er een vel plastic over heen. Hoe langzamer het papier droogt (altijd plat neerleggen bij het drogen!) hoe minder het papier werkt tijdens het schilderen.

Wie geen lekbak tot zijn beschikking heeft maakt het papier nat met een spons en laat het dan tussen plastic een tijd wellen. Goed natmaken en beslist niet wrijven. U wrijft de structuur van het papier snel kapot.
Een goede instructiefilm vindt u hier (de muziek zou ik uitzetten).

Penselen
Penselen behandelde ik in de bespreking over penselen

Voor wie zijn tube tot de laatste druppel wil benutten, er bestaan tubeknijpers. Twee kleine rollers waar je de tube mee plat rolt. Een haarspeld om de tube op te rollen voldoet ook prima.

Aquarelverf wordt als volgt gemaakt (bron: verfmolen de Kat)

Ingrediënten:
• 100 gram Arabische gom brokjes
• 200 cc water
• 30 cc glycerine
• 30 cc lichte honing
• ossengal oplossing ongeveer 6 druppels
• pigment
• kruidnagelolie of spijkolie ter conservering een aantal druppels

1. De Arabische gom wordt opgelost
2. Honing,  glycerine en  ossengaloplossing worden toegevoegd.
3. De pigmenten worden onder goed wrijven aan de oplossing van 1 en 3 toegvoegd.
De verf is klaar voor gebruik.

Kenmerken
• Door gebruik van glycerine laat de verf zich beter “verwassen”.
• Honing zorgt voor een flexibele verf.

Kleurkaarten
Winsor&Newton
Talens 

Recepten en pigmenten
Verfmolen de  Kat

Transparante kleuren
Alizarin crimson
Antwerp blauw
Aureolin
Gebrande sienna
Gebrande omber
Groene aarde (yellow shade)
French ultramarine
Green gold
Hooker’s groen
Olijf groen
Indian geel
Perylene groen
Permanent Alizarin crimson
Perylene violet
Permanent carmijn
Permanent magenta
Permanent rose
Permanent sap groen
Perylene maroon
Phthalo turquoise
Pruisisch blauw
Quinacridone magenta
Quinacridone gold
Quinacridone rood
Rauwe sienna
Rauwe omber
Rose dore
Rose madder genuine
Transparant geel
Ultramarijn blauw
Viridian groen
Winsor blauw (green shade)
Winsor blauw (red shade)
Winsor groen (blue shade)
Winsor groen (yellow shade)
Winsor violet (dioxazine)

Half-transparante kleuren
Brown madder
Bruine oker
Cobalt blauw
Cobalt blauw diep
Cobalt violet
New gamboge
Goud oker
Groene aarde
Indantherene blauw
Opera rose
Permanent mauve
Scarlet lake
Ultramarijn violet
Vandyke bruin
Winsor citroen geel
Winsor geel
Winsor geel deep
Winsor rood

Half-dekkende kleuren
Bismuth geel
Cerulean blauw
Chinese wit
Citroengeel deep
Cobalt groen
Cobalt turquoise
Cobalt turquoise light
Davy’s grijs
Gele oker
Gele oker, licht
Licht rood
Manganese blauw hue
Potter’s pink (rose)
Winsor oranje (red shade)
Winsor oranje
Winsor rood diep

Dekkende kleuren
Cadmium citroen
Cadmium oranje
Cadmium rood
Cadmium rood deep
Cadmium scarlet
Cadmium geel
Cadmium geel deep
Cadmium geel pale
Caput mortuum violet
Cerulean blue (red shade)
Chroomoxyde groen
Citroen geel  (nickel titanate)
Indian red
Indigo
Ivoor zwart
Lampen zwart
Magnesium bruin
Mars zwart
Naples geel
Naples geel rood
Neutraal tint
Payne’s grijs
Sepia
Titaan wit
Turner’s geel
Venetian rood

Granulerende kleuren
Citroen Geel (Nickle Titane)
Citroen Geel (Deep)
Cadmium Rood
Rose Madder Genuine
Cobalt Violet
Permanent Mauve
Ultramarijn Violet
Cobalt blauw (Deep)
French Ultramarijn
Cobalt Blauw
Cereluan Blauw (Red Shade)
Cereluan Blauw
Maganese Blauw Hue (Hue betekent samengesteld uit verschillende pigmenten)
Cobalt Turquoise Light
Cobalt Groen
Veridan
Chroomoxide Groen
Groene Aarde
Groene Aarde (Yellow Shade)
Rauwe Sienna
Bruine Oker
Magnesium Bruin
Potters Pink
Caput Mortuum Violet
Rauwe Omber
Ivoor Zwart
Mars Zwart
Davy’s Grey

Dit overzicht geldt voor aquarel, olie en acrylverf. Het pigment is transparant, het bindmiddel is niet relevant. Granuleren, het afstoten van pigmenten, is specifiek voor de aquarel.